میزان آب موجود در بدن حیوانات بر اساس سن و نوع دام متفاوت بوده و وجود آن تا سطح معینی در بدن حیوان یک مسئله حیاتی است بطوریکه کاهش آب بدن دام به میزان 20 درصد کشنده است . 75 درصد وزن بره در بدو تولد و 50 درصد وزن بره پرواری از آب تشکیل شده است. اما این مقدار دربدن یک حیوان بالغ وچاق به حدود 500گرم درکیلوگرم کاهش می یابد . همچنین حداقل 55 درصد وزن زنده مرغ و 65 درصد وزن تخم مرغ از آب تشکیل شده است ، آب موجود در بدن گاوهای شیری 56 تا 81 درصد وزن بدنشان را تشکیل میدهد و در شیر 78 درصد آب وجود دارد .
بطور کلی گاوهای که چاقتر هستند، بدنشان آب کمتر ، ولی گاوهای لاغر بدن پرآب تری دارند (بیشتر از 70%) که این اختلاف در میزان آب، دلالت بر ترکیب متنوع بدن این دو دسته گاوها دارد. هرچه آب بدن کمتر باشد، در عوض چربی بیشتر است و این موضوع در گاوهای چاق دیده می شود.آب در تمام نقاط بدن به صورت ترکیبی یافت می شود. حتی در استخوان های گاو که سخت ترین عضو بدن است، 25% وزن آن را آب در بر می گیرد .
میزان مصرف آب
الف : مصرف آب در گاو
آب مورد نیاز روزانه گاوهای گوشتی، نه تنها وابسته به نژاد آنها است، بلکه به سایز بدنی، درجه حرارت محیط در روز، شرایط بدنی ، نوع جیره و مقدار رطوبت آن، میزان نمک موجود در خوراک ، نسبت افزایش وزن روزانه و دمای آب مصرفی ، وابسته است .
بطور کلی ، چون گاوهای درشت جثه تر و سنگین تر ، خوراک بیشتری مصرف می کنند لذا آب بیشتری نسبت به گاوهای ریز جثه تر می خورند. همچنین گاوهای گوشتی ، بخصوص گاوهای جوان در حال رشد همواره بیشتر از گاوهای بالغ تر به آب نیاز دارند .گاوهای که از علوفه سبز و پرآب ( دارای حدود 80 الی 75 % رطوبت) استفاده می کنند ، نسبت به گاوهای دیگری که خوراک های خشک ( دارای 12- 10 % رطوبت) مصرف می نمایند ، به آب کمتری نیازمندند .
مصرف آب همچنین به میزان دسترسی دام به آب و درجه حرارت آن بستگی دارد .گاوهایی که در تمام اوقات شبانه روز به آب دسترسی دارند در مقایسه با آنهایی که روزانه یک یا دو بار فرصت دستیابی به آب دارند آب بیشتری می نوشند و شیر بیشتری نیز تولید می کنند. گاو های پر تولید در مقایسه با گاوهای کم تولید با افزایش دفعات نوشیدن آب دام، افزایش بیشتری در تولید شیر نشان می دهند. ولرم بودن آب در روزهای سرد ، در مقایسه با آبی که کمی بالاتر از صفر درجه است ، باعث می شود که گاوها آب بیشتری مصرف کنند.
گاوها، به علت این که مقدار مناسبی آب را می توانند در شکمبه خود ذخیره کنند، تا 3- 2 روز بی آبی را هم می توانند تحمل کنند. این در صورتی است که دمای هوا آنچنان گرم نشود که برای گاو تنش زا باشد. بی تردید، این مقدار مقاومت به کم آبی، در هوای گرم کاهش می یابد .
ب: مصرف آب در طیور
طیور تقریبا به مقدار زیادی آب نیاز دارند. مقدار آبی که بوسیله مرغ مصرف می شود تابع عوامل متعددی می باشد که به موارد ذیل اشاره می شود :
1. مقدار خوراک مصرف شده ،
2. حرارت ورطوبت محیط ،
3. فعالیت مرغ ،
4. ماهیت خوراک مصرف شده ، مخصوصا آب ، نمک و پروتئین موجود در خوراک
تحت شرایط معمولی از نظرحرارت و رطوبت ، مرغ تقریبا دو برابر خوراک مصرفی خود آب مصرف می کند . در شرایطی که هوا گرم باشد این مقدار ممکن است بدو برابرافزایش یابد . بطورمتوسط مقدارآب مصرف شده بوسیله مرغ معادل دو یا سه برابر مقدار خوراک مصرف شده است .
توصیه می شود در طول دوره پرورش آب شیرین فراوان ، تمیز و خنک دردسترس مرغ باشد . اگر مرغ ها نتوانند تمام آب مورد احتیاج خود را بدست آورند ، آنها به همان نسبت خوراک کمتری مصرف می کنند لذا تامین آب به مقدارکافی برای ادامه مصرف خوراک بطور طبیعی لازم می باشد ، نوسانات سرعت رشد غالبا می تواند نشانه ای از نوسانات خوراک مصرف شده بوده و به نوبه خود ، این نوسانات می تواند نشانه ای از عدم تامین مقدار آب مورد نیاز طیور باشد . پرریزی های جزئی در مرغ های تخمگذار غالبا ممکن است نشانه آن باشد که مرغ ها در بعضی اوقات نتوانسته اند مقدار آب کافی مورد احتیاج خود را برای مدت چند روز و یا کمتر بدست آورند .
ج : مصرف آب در گوسفند
در فصول تابستان، دفعات نوشیدن آب توسط دام افزایش می یابد و حتی در موقع لزوم گوسفند از آشامیدن آب نسبتا گرم با حرارت 63 درجه سانتیگراد نیز مضایقه نمی نماید. بهتر است آب آشامیدنی حداقل 10درجه سانتیگراد حرارت داشته باشد زیرا پایین بودن درجه حرارت آب تا صفر درجه، اثرات منفی بر تراکم میکروارگانیسم های شکمبه داشته و فعالیت آنها را کم می کند که در نتیجه کاهش هضم مواد غذایی را در شکمبه خواهد داشت و گاهی در میش های آبستن باعث سقط جنین می گردد. میش آبستن در شرایط تغذیه مناسب معمولا دو برابر دوره نگهداری، آب می نوشد. در اواخر دوره آبستنی حجم آب آشامیدنی در میش افزایش می یابد و در دوره شیردهی از 30 تا 50درصد حد معمول نیز تجاوز می کند. کمبود آب قدرت و کارایی حیوان را مختل می سازد و بروز اختلالات مانند سنگ های ادراری در بره های پرواری و حتی مسمومیت های دوران بارداری در میشی ها را تسهیل می نماید.
مقدار تقریبی آب در بدن گوسفند
آب نقشی مهم و غیر قابل انکاری در بدن دارد زیرا که حیوان می تواند تقریبا کلیه چربی ها و کمتر از نصف پروتئین های خود را از دست بدهد و هنوز زنده بماند، در صورتیکه با از دست دادن یک پنجم آب بدن تلف می شود .
مقدار مصرف آب آشامیدنی در گوسفند با عوامل مختلف ارتباط دارد: درجه حرارت، میزان بارندگی، مقدار فعالیت و تحرک حیوان ، سن، نوع تولید ، میزان پشم و متابولیسم پایه ای، دفعات نوشیدن آب، مقدار مصرف غذا، سطح تغذیه (خوب یا بد)، کیفیت غذا (آبدار و خشک)، ظرفیت مرتع و آب منطقه از جمله عواملی هستند که روی حجم آب آشامیدنی گوسفند اثر مستقیم دارند .
در شرایط طبیعی، مقدار آب مورد نیاز گوسفند در محیط آب و هوای خشک و چرای آزاد تقریبأ 4 لیتر در روز است و در آب و هوای معتدل، نسبت احتیاج گوسفند کمتر و تقریبأ معادل 1.5 لیتر در روز می باشد. گوسفند تحت رژیم غذایی بیشتر و در رژیم غذایی آبدار ، کمتر به آب احتیاج دارد. علاوه بر این کیفیت علوفه مرتع از لحاظ سرسبزی و آبدار بودن، احتیاجات گوسفند را از نظر آب کاملأ کاهش خواهد داد.
معمولا برای هر 15 راس دام یک آبشخور به طول 45 سانتیمتر با آب تمیز زلال ، شفاف و بدون بو با درجه حرارت بین 10 تا 18 درجه سانتیگراد در نظر می گیرند که برای جلوگیری از بروز بیماری های انگلی باید شرایط بهداشتی بطور کامل رعایت شود.
کیفیت آب یک موضوع مهم در تولید و سلامت دام ها است. پنج معیار در سنجش کیفیت آب ، هم در انسان هم در حیوان مورد توجه قرار دارند :
1. خواص ارگانولپتیک (بو و طعم)،
2. خواص فیزیکی شیمیایی (pH ، مواد جامد محلول، اکسیژن محلول و سختی)،
3. وجود ترکیبات سمی (فلزات سنگین، مواد معدنی سمی، فسفات های آلی و هیدروکربن ها ).
4. وجود املاح یا ترکیبات اضافی (نیترات ها ، سدیم، سولفات ها، آهن)
5. وجود باکتری ها
قابلیت دسترسی و کیفیت آب برای سلامت و توان تولیدی حیوان بسیار مهم است که بر اساس عواملی از جمله pH ، طعم و بو ، وجود املاح یا ترکیبات سمی سنجیده شده و هر یک به نوبه خود در میزان مصرف و جذب و دفع آب در بدن حیوان و رشد و تولید آن تاثیر گذار هستند .
در مصرف آب بایستی وجود بعضی از آلودگی ها نظیر نیترات ، کلرور سدیم و سولفات ها ، املاح کلسیم و منیزیم و همچنین عوامل میکروبی و بیماریزا را جدی گرفته و سعی نمود آبی سالم با دمای مناسب و قابل قبول را در اختیار حیوان قرار داد. اکثر آلودگی های آب، یک اثر ناشناخته و نامحسوس روی توان تولیدی حیوان دارد ، مخصوصا در صورتیکه میزان آلودگی آب در غلظت های پائین باشد و به مدت طولانی مورد مصرف دام قرار گیرد در سلامت و تولید دام و طیور کاملا تاثیر گذار است
آب با املاح بالا می تواند موجب مرگ و میر دام ها شود. تاثیرات TDS بالا به طور معمول موجب برهم خوردن تعادل آب می شود و کمتر به اثر یون بخصوص ارتباط دارد، البته برخی از یون ها می توانند مشکلات خاصی را به وجود آورند. مواد محلول در آب ممکن است علاوه بر مضر بودنشان ، موجب تغیر فرمول غذائی یا جیره مصرفی شوند و یا ممکن است آب را غیر قابل مصرف سازند.
دستگاه تصفیه آب | بهترین دستگاه تصفیه آب | دستگاه تصفیه آب رومیزی | دستگاه تصفیه آب 7مرحله
